گزارش گل سپید؛
غول خفته گاوخونی بیدار شد
به گزارش گل سپید، بیدار شدن غول خفته گاوخونی یعنی فاجعه اقتصادی و اجتماعی، یعنی کانون های ریزگردی که امروز چشم و ریه دیار زنده رود را پر کرده و فردا بی گمان ۱۴ استان همچون پایتخت را درگیر خواهد نمود.
خبرگزاری مهر - گروه استان ها- ندا سپاهی: اگر تا دو سه سال پیش ریزگردهای برخاسته از تالابِ برهوت شده گاوخونی، شهر ورزنه و روستاهای اطرافش را درگیر کرده بود حالا دامنه نفوذ ریزگردها به مناطق مرکزی استان اصفهان کشیده شده و در بهار و تابستان که باد از سمت شرق به غرب استان می وزد میزان ذرات معلق کمتر از ۱۰ میکرون در هوای شهر های اصفهان، خمینی شهر، نجف آباد، شاهین شهر، لنجان و فلاورجان در بعضی روزها به مرز اخطار می رسد.
ریزگردهای حاوی فلزات سنگین کادمیوم و سرب برخاسته از بستر خشک گاوخونی و دیگر کانون های گردوغبار شرق اصفهان طی دو سال گذشته نه تنها مناطق مرکزی که حتی به غربی ترین نقاط استان همچون فریدن و هم شهرضا و سمیرم در جنوب رسیده است.
این روزها، منطقه شرق اصفهان آبستن بحران های زیست محیطی است؛ از وجود ۱۰ هزار هکتار کانون های فوق بحرانی گردوغبار بخصوص در دشت سجزی، صدها معدن و کوره گچ و آجر، بستر خشک رودخانه زاینده رود و ده ها هکتار زمین بایر کشاورزی که حالا به کانون های جدید و نقطه ای خیزش گردوخاک تبدیل شدند تا پهنه ۴۷ هزار هکتاری خشکانده شده تالاب گاوخونی ریشه در سوءمدیریت منابع آب دارد.
بزم پرندگان مهاجر در سراب
ذف کامل حقابه گاوخونی از جداول منابع و مصارف، اداره کل محیط زیست اصفهان را مجبور به شکایت قضایی از مدیران شرکت آب منطقه ای کرد، در نهایت با پیگیری قضایی، آذر ماه سال ۱۴۰۲ بعد از سال ها، حقابه تالاب از محل سد زاینده رود به مدت محدود رهاسازی شد و طی حدود ۱۰ روز هفت تا هشت میلیون مترمکعب آب به تالاب گاوخونی رسید.
حقابه تالاب گاوخونی بسته به میزان بارندگی سالانه در سرشاخه های حوضه زاینده رود متفاوت می باشد و سناریوهای مختلفی برای میزان تأمین نیاز آبی تالاب تعریف شده است؛ ۱۷۶ میلیون مترمکعب حداقل حقابه ای است که وزارت نیرو موظف است در سالهای کم بارش و خشکسالی برای گاوخونی توزیع کند با این حال، در حالی که در سال آبی کنونی بارش های حوضه زاینده رود در حد نرمال بوده است، شرکت آب منطقه ای اصفهان به اداره محیط زیست وعده داد که بعد از توزیع نوبت حقابه تالاب در آذرماه بسته به میزان بارش ها، یک نوبت دیگر در بهار ۱۴۰۳ برای گاوخونی آب رهاسازی کند. با اینکه اواخر اسفند و آغاز بهار سال جاری به علت بارندگی ها سیلاب از سایر زیر شاخه های حوضه گاوخونی به سمت تالاب خروشید به آن جان باردیگر داد اما نوبت دوم رهاسازی حقابه گاوخونی به فراموشی سپرده شد و بزم و زادآوری پرندگان مهاجر و فلامینگوهایی که بهار سال جاری به میهمانی سراب آمده بودند، ناتمام ماند.
اراده ای بر تأمین نیاز آبی گاوخونی نیست
در همین ارتباط احمدرضا لاهیجان زاده مدیرکل حفاظت محیط زیست استان اصفهان به خبرنگار مهر می گوید: بهار سال جاری توزیع آب برای اراضی کشاورزی شرق اصفهان از چهارم اردیبهشت شروع شد و قرار بود تا سوم - چهارم خرداد آب برای آبیاری جاری باشد؛ طبق توافقی که ما با شرکت آب منطقه ای داشتیم، قرار بر این بود که یک هفته منتهی به بستن رودخانه، بند رودشتین را به سمت پایین دست باز کند تا آب به تالاب هم برسد اما بنا به دلایلی که شرکت آب منطقه ای در پایان آورد و مسائلی که با کشاورزان داشت این تعهد را اجرایی نکرد.
وی ضمن اشاره به این که منبع اصلی گاوخونی، رودخانه زاینده رود است و چیزی حدود ۹۰ درصد آب تالاب از زاینده رود تأمین می شود و سایر منابع و زیرحوضه ها سهم ۱۰ درصدی در تأمین آب در حوضه تالاب دارند، خاطرنشان می کند: ما در محیط زیست معتقدیم که اگر اراده بر تأمین آب حداقلی می بود در این روزهایی که آب برای کشاورزی شرق اصفهان باز می شد با اندکی افزایش دبی از بالادست نیاز آبی تالاب گاوخونی را هم می توانستند تأمین کنند.
مدیرکل حفاظت محیط زیست استان اصفهان می افزاید: به هر حال از اواخر اردیبهشت تا هفته اول خرداد بهترین فرصت بود که یک نوبت دیگر مرطوب سازی تالاب صورت گیرد که هم حیات پرندگان مهاجر به مخاطره نیفتد وهم گردوغبار این پهنه ۴۷ هزار هکتاری را مدیریت نماییم که سه ماه تابستان مشکلی نداشته باشیم اما این اتفاق نیفتاد.
لاهیجان زاده با اشاره به اینکه پیگیر تأمین حقابه تالاب هستیم، در مورد نتیجه شکایت محیط زیست از شرکت آب منطقه ای برای حقابه گاوخونی، تصریح می کند: شکایت کماکان پا برجاست، پرونده قضایی مفتوح است و هم اکنون دادگاه یک گروه کارشناسی تعیین کرده که مسائل در ارتباط با تالاب را بررسی و به قوه قضاییه گزارش کنند.
خیز ریزگردها از گاوخونی به اصفهان
همچنین حسین اکبری معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی اداره کل حفاظت محیط زیست استان اصفهان به خبرنگار مهر می گوید: بیشترِ غباری که در اصفهان طی تیرماه سال جاری درگیر بودیم به کانون های داخلی استان بر می گردد که بخشی از سمت مناطق شرق و شمال استان بوده است.
وی ضمن اشاره به این که استان اصفهان بیشتر از یک میلیون و ۷۰۰ هزار هکتار عرصه غبار خیز دارد، می افزاید: تصاویر ماهواره ای نشان داده است در چهارم تیرماه کانون هایی در شمال استان اصفهان در منطقه اردستان و آران و بیدگل و جنوب سمنان فعال شده و ریزگردهای آن تا کلانشهر اصفهان و یزد هم رفته است؛ همینطور به شکل کانون های محلی، خیزش لحظه ای گرد وغبار را در شرق اصفهان از منطقه سجزی، برخوار و تالاب گاوخونی داشتیم.
عرصه های اطراف تالاب به سمت بیابانی شدن می رود
معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی اداره کل حفاظت محیط زیست استان اصفهان خاطرنشان می کند: در مورد تالاب مبحث جدی تر است به این علت که تالاب گاوخونی یک سطح وسیع ۴۷ هزار هکتاری دارد و اطراف آن هم عرصه ای بیابانی است.
وی می افزاید: گاوخونی در طول این سال ها حقابه های خویش را دریافت نکرده و به سمت خشکی کامل رفته است و زمانیکه سطح تالاب خشک باشد هم خطر غبار خیزی دارد و هم به شکل مستقیم و غیرمستقیم سبب توسعه پدیده بیابان زایی می شود؛ به بیان دیگر عرصه های اطراف تالاب هم به سمت بیابانی شدن می رود و اگر این خشکی تالاب گاوخونی ادامه دار بوده و جریان زاینده برقرار نباشد، بیابان زایی تشدید می شود.
معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی اداره کل محیط زیست اصفهان خاطرنشان می کند: تشدید بیابان زایی و ادامه خشکی تالاب گاوخونی سبب خیزش گرد و غبار می شود با عنایت به این که در بهار و تابستان جهت باد در استان از شرق به غرب می وزد، از سمت تالاب گاوخونی و ورزنه به سمت اصفهان وزش باد را داریم و با کم ترین وزش باد غبار آن منطقه به سمت کلانشهر اصفهان خیزش می کند.
رسوبات بستر و غبارخیزی گاوخونی خطر جدی است
اکبری ادامه می دهد: سطح تالاب سالهای سال از زمانیکه کشاورزی و سکونت گاه در بالادست آن شکل گرفته و از صنایع انواع پساب ها و فاضلاب ها به سمت آن روانه شده به سموم مختلف آلوده است و الان رسوبات و غبار خیزی تالاب یک خطر جدی است که ما را به این نتیجه می رساند که حقابه تالاب گاوخونی هم برای استمرار خدمات اکوسیستمی وهم برای پیشگیری از تهدیداتی که خشک شدن یک تالاب دارد، لزوم است چونکه گاوخونی که شرایط ویژه و پتانسیل غبارخیزی بالایی دارد.
وی تصریح می کند: حقابه گاوخونی یک لزوم اجتناب ناپذیر است که باید با هم افزایی و همکاری بین بخشی و صنف کشاورزی، مردم و مسؤولان برای تالاب رهاسازی شود.
معاون محیط زیست و تنوع زیستی اداره کل حفاظت محیط زیست اصفهان اضافه می کند: بعد از حدود ۱۰ میلیون مترمکعبی که آذر ماه سال قبل رهاسازی شد محیط زیست کوشش کرد که در بهار هم یک نوبت دیگر حقابه برای تالاب دریافت کند ولی متأسفانه علیرغم پیگیری های فراوان و با وجود این که چندبار دیگر برای کشاورزی شرق اصفهان آب رها سازی شد متأسفانه وزارت نیرو برخلاف ضوابط عمل کرد و نیاز آبی تالاب را در جداول منابع و مصارف ندید و آبی تأمین نشد.
اکبری می افزاید: هم اینک سطح تالاب گاوخونی تقریبا خشک صد در صد است.
وی می گوید: چون احیای زاینده رود مطالبه ملی است، ما اگر استمرار جریان را در بستر زاینده رود و حرکت در راه احیای تالاب گاوخونی نداشته باشیم اساسا با پدیده های خطرناکی مانند گردوغبار، فرونشست و بیابان زایی مواجه هستیم و این می طلبد که حقابه های زیست محیطی در جداول منابع و مصارف بعنوان یک محور تثبیت شده و به شکل جداگانه برای تالاب گاوخونی و پایداری جریان رودخانه زاینده رود از سراب تا پایاب به صورت اجبار آور دیده شود.
دستگاه قضا مطالبه گر مسائل زیست محیطی است
در همین ارتباط حجت الاسلام اسدالله جعفری رئیس کل دادگستری استان اصفهان درمورد ورود دستگاه قضا برای احقاق حقابه های زیست محیطی حوضه زاینده رود به خبرنگار مهر می گوید: در ارتباط با مبحث محیط زیست، ما بعنوان دستگاه قضا هم مکلف به اجرای قانون هستیم و هم در مورد محیط زیست وظیفه داریم از متولیان امر مطالبه نماییم.
وی تصریح می کند: برپایه ماده ۵۷۶ قانون مجازات اسلامی اگر مسؤول یا صاحب منصبی با سوءاستفاده از مقام و منصب تکالیف قانونی خویش را انجام ندهد باید تحت تعقیب قرار گیرد.
رئیس کل دادگستری استان اصفهان خاطرنشان می کند: در این راستا، تعدادی پرونده برای مدیران خاطی تشکیل شده و رسیدگی به پرونده مدیران در صلاحیت دادگاه مرکزی استان است ضمن این که در بحث اجرای قانون با کسی مماشات نداریم.
حجت الاسلام جعفری می افزاید: در زمینه محیط زیست، حیات و سلامت مردم در اولویت بوده و خط قرمز دستگاه قضا است و در صورت اطلاع مسائل پیگیری می شود.
به گزارش گل سپید به نقل از مهر، سوءمدیریت در تأمین و رساندن حداقل آب به گاوخونی، حالا این غول خفته را بیدار کرده است. میان تأیید و تکذیب ها در رابطه با خیزش ریزگردها از بستر این تالاب طی سالیان گذشته، گاوخونی با ۱۰۰ درصد خشکی به شرایط بی بازگشت رسیده و به کانون ریزگردهای سمی در فلات مرکزی ایران تبدیل گشته است؛ شوربختانه طرح های کاغذی برای نجات این تالاب هم هیچگاه ضمانت اجرایی نداشته و گاوخونی بعد از دو دهه تحمل خشکی امروز بیابانی ۴۷ هزار هکتاری در جنوب شرق اصفهان شده است.
پیش تر احمد جلالیان استاد بازنشسته علوم خاک شناسی دانشگاه صنعتی و رئیس مرکز تحقیقات مبارزه با ریزگردها دانشگاه آزاد اسلامی واحد اصفهان (خوراسگان) در گفتگو با خبرنگار مهر اخطار داده بود که اگر کانون گردوغبار تالاب فعال شود ریزگردهای سمی نه فقط شهر اصفهان بلکه منطقه وسیع و بخش قابل توجهی از استانهای کشور حتی تهران را متأثر خواهد نمود.
به گفته این استاد دانشگاه، جنس خاک شرق و شمال گاوخونی که مصب تالاب است بافت ریز و رسی دارد که این ذرات رس قابلیت بالایی در جذب فلزات سنگین دارند و تا ارتفاع و فاصله بسیار زیاد منتشر می شوند.
احیای تالاب گاوخونی در فلات مرکزی ایران اولویت و اهمیت خاصی دارد و بنا به تاکید کارشناسان محیط زیست نه تنها نیاز آبی سالانه تالاب باید طبق میزان بارش های حوضه تأمین شود بلکه روان آب های حوضه گاوخونی باید به خود تالاب هدایت شود ضمن این که در پهنه ۳۶۰ هزار هکتاری حوضه گاوخونی که شامل عرصه ها و زیرشاخه های آن است، برای پیشگیری از خیزش گردوخاک باید نهال کاری و احیای پوشش گیاهی شود تا بتوان از تبدیل اکوسیستم تالابی به کویر جلوگیری کرد.
منبع: golesepid.ir
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب