به بهانه روز جهانی مبارزه با بیابان زایی؛
حذف توانایی زایش سرزمین با تغییر اقلیم و دخالت های انسان
گل سپید: بیابان حاصل خشکسالی هایی است که با مداخلات غیر اصولی در طبیعت وسعت آن درحال افزایش است و بگفته مدیرکل دفتر بررسی مخاطرات زمین شناسی و زیست محیطی سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور، ایران دارای 35 هزار کیلومتر مربع کانون های جدی گرد و غبار است، ضمن آنکه 325 هزار کیلومتر مربع اراضی مستعد کانون گرد و غبار در کشور شناسایی شده است.
به گزارش گل سپید به نقل از ایسنا، "️رانش بی سابقه زمین در محدوده پل زنگوله و نشست جاده سبب مسدودی جاده شد، این رانش در کیلومتر ۸۰ جاده چالوس با شکاف های عمیق و نشست ۲۰ تا ۳۰ سانتی متری جاده در بعضی نقاط همراه بوده است".
این تازه ترین فاجعه زیست محیطی کشور است که مدیر کل دفتر بررسی مخاطرات زیست محیطی سازمان زمین شناسی از آن به عنوان "تخریب سرزمینی" یاد می کند؛ تخریبی که مانع بازپروری و زایش محیط زیست می شود.
روزی برای مرثیه خوانی طبیعت
دکتر رضا شهبازی در گفت و گو با ایسنا با اشاره به روز ۲۷ خرداد؛ روز مبارزه با بیایان زایی، اظهار داشت: سابقه این نامگذاری به اوایل دهه ۹۰ میلادی بر می گردد که سران کشورها گرد هم آمدند و متوجه شدند که مطالبی مانند تغییر اقلیم و تغییر کاربری اراضی و فشاری که انسان به طبیعت وارد می کند، از ظرفیت پذیرش طبیعت خارج شده است و علایم و نشانه هایی از خود نشان میدهد که به آن "تخریب سرزمین" می گوییم.
وی تخریب یک سرزمین را به مفهوم حذف توانایی تولید، بارآوری و زایش یک سرزمین معنا کرد و افزود: در تخریب سرزمینی واحدهای سرزمینی، توانایی بازپروری خودرا ندارد که این امر بر اثر دو عامل "تغییر اقلیم" و "دخالت های انسان" است.
شهبازی اشاره کرد: از دهه ۹۰ که جامعه جهانی به فکر نامگذاری روزی برای مبارزه با بیابان زایی افتاد، حدود ۳۰ سال می گذرد و در آن سال ها افرادی زیادی درباره ی این مساله حساس نبودند، ولی امروزه به سبب پروسه فزاینده تخریب های سرزمینی در سرتاسر دنیا، حساسیت های جوامع نسبت به آن بالا رفته است که به نظر من این امر یک دستاورد شمرده می شود.
مدیرکل دفتر بررسی مخاطرات زمین شناسی و زیست محیطی سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور، با اشاره به شرایط زیست محیطی حاکم در کشور، اظهار داشت: مهمترین خاصیت های تغییر اقلیمی که در کشور حاکم است، تغییر الگوی بارش و خشکسالی های شدید می باشد. نمونه آن رانش زمین در جاده چالوس است؛ در فصلی که کمتر انتظار داریم، سیل های خیلی شدید را تجربه می نماییم و در صورتیکه در فصل پاییز و زمستان که بارش های مؤثر را انتظار داریم، کمتر بارش را شاهد می باشیم.
وی نمونه دیگر این رخدادها را سیل های بسیار وسیع در اسفند ۹۷ و فروردین و اردیبهشت ۹۸ عنوان نمود و با تأکید بر این که قبل این دو سال کشور خشکسالی های بسیار شدید را پشت سر گذاشته بود، تصریح کرد: اینها رخدادهای نامتعارفی هستند که به آنها "رخدادهای حدی" می گویند که هم اکنون شانس وقوع آنها دائم بیشتر و بیشتر می شود؛ به این معنا که در زمان های کوتاه تر پدیده های حدی مانند سیل های مخرب را تجربه می نماییم.
شهبازی، تجربه کردن خشکسالی ها و دوره های خشکی شدیدتر در زمان های کوتاه تر را از دیگر تبعات رخدادهای حدی ذکرد کرد و اظهار داشت: اینها در صورتی است که فشار ما بر منابع و جمعیت بیشتر شده و در کنار آن از آنجا که استانداردهای زندگی درحال تغییر است، خواسته های مردم تغییر کرده است و بر این اساس فشار آنها بر منابع طبیعی نیز بالا رفته است،
آثار فشار بیشتر انسان بر طبیعت
مدیرکل دفتر بررسی مخاطرات زمین شناسی اشاره کرد: زمانی که فشار بر منافع طبیعی بر اثر افزایش جمعیت بیشتر می شود، در نهایت سرانه ها نیز کاهش می یاید و با اهمیت ترین سرانه ای که ما داریم، سرانه آب است که به ازای هر نفر کاهش پیدا می کند. اینها اتفاقاتی است که اگر به آنها توجه نکنیم، اسیر چرخه باطل و بازی باخت باخت میان انسان و طبیعت می شویم.
به گفته ی ایشان، در این چرخه باطل دائم انسان به منابع طبیعی فشار وارد میکند و چون خواسته هایش بیشتر شده است، در نتیجه مبادرت به تغییر اراضی و آلودگی منابع آب، خاک و هوا می کند و از طرف دیگر پاسخ طبیعت به این اقدامات، رخدادهای بسیار شدید می باشد.
وی، گسترش ساخت و سازها در مناطق نامناسب مانند حریم گسل ها را از دیگر اقدامات منفی در طبیعت عنوان نمود و اظهار داشت: خیلی از مناطق در حالی گسترده شده اند که در محدوده های گسل هستند و تنها یک زمینلرزه کفایت می کند که سازه ها ویران شود.
شهبازی نمونه دیگر فشار بر منابع طبیعی را برداشت بی رویه از منابع آب دانست و اضافه کرد: آثار آن فشار بر منابع آب های سطحی و زیر زمینی است که با خشکی تالاب ها و عرصه و پهنه های مراتع نشان داده می شود.
وی با تأکید بر این که در نهایت عرصه های خشک تبدیل به کانون های گرد و غبار می شوند، اشاره کرد: در زیر زمین نیز با برداشت های بی رویه از سفره های زیر زمینی بدون تغذیه آبخوان ها موجب خالی شدن آبخوان های سرزمینی شده و در نهایت ما را با پدیده "فرونشست" مواجه کرده است.
این محقق حوزه مخاطرات زیست محیطی با اعلان اینکه مخاطرات زیست محیطی در همه جای دنیا درحال رخ دادن است، نمونه دیگر را آتش سوزی گسترده در کالیفرنیا عنوان نمود و اظهار داشت: در چنین کشورهایی که منابع جنگلی بزرگی دارند، موضوع حریق پر رنگ تر از فرونشست زمین است؛ در صورتیکه در ایران، مخاطره فرونشست زمین پر رنگتر است.
افزایش وسعت کانون های گرد و غبار
وی بیابان ها را اکوسیستمی بر روی زمین دانست که ارتباط مستقیمی با خشکی هوا دارند و اضافه کرد: هر چه به سمت خشک تر شدن پیش برویم، به توسعه اکوسیستم بیابان کمک شده است و در وضعیت فعلی هم شرایط بیابانی درحال گسترش است و هم ما به لحاظ اقلیمی با شرایط خشکی مواجه بوده ایم و هستیم.
مدیرکل دفتر بررسی مخاطرات زمین شناسی تصریح کرد: در ارزیابی اکوسیستم های بیابانی یکسری معیارها و شاخص هایی استفاده می شود که برمبنای آن اعلام می شود کشوری گسترش بیابان داشته است. برمبنای برآوردهای ما در ایران حدود ۳۵ هزار کیلومتر مربع کانون های جدی گرد و غبار وجود دارد، ضمن آنکه ۳۲۵ هزار کیلومتر مربع اراضی مستعد کانون گرد و غبار در کشور شناسایی شده است.
وی مساحت ۳۲۵ هزار کیلومتر مربع مستعد گرد و غبار را سطح قابل توجهی از کل مساحت کشور دانست و یاداور شد: در ۵ تا ۶ سال قبل که برای نخستین بار نقشه های کانون های گرد و غبار را تهیه کردیم و در اختیار ستاد ملی مقابله با گرد و غبار قرار دادیم، مساحت کانون های گرد و غبار به همین میزان بوده است.
وی ادامه داد: در ایام ۱۷ و ۱۸ خرداد ماه تهران شرایط بدی به لحاظ گرد و غبار را تجربه کرد؛ چونکه دشت های جنوب تهران خصوصاً "صالحیه" در جنوب غربی تهران و کرج و جنوب شرقی شهر قزوین غبار خیز بوده و مستعد تولید گرد و غبار هستند.
شهبازی، شهرهای استان خوزستان، اصفهان و زابل به سبب خشکی هامون و هیرمند را نمونه های دیگری از شهرهای کشور نام برد که متاثر از پدیده گرد و غبار هستند.
فرونشست زمین
شهبازی، پدیده فرونشست زمین را یکی دیگر از معیارهای تخریب سرزمینی عنوان نمود و اظهار داشت: متاسفانه مشاهده می شود که پهنه های فرونشست درحال گسترش است و به این معنا است که در محدوده هایی مانند جنوب تهران، مساحت فرونشست در بازه زمانی یک دهه گذشته (از اوایل دهه ۹۰ تا اواخر آن) ۲ تا ۳ برابر شده است.
وی با تأکید بر این که نرخ فرونشست کاهش داشته، ولی سطح آن گسترش یافته است، اشاره کرد: این که نرخ فرونشست کاهش یافته، لزوما علامت خوبی نیست؛ چون ممکنست در بعضی نواحی اقدامات خوبی انجام شده باشد، ولی در بیشتر نواحی، فشردگی در لایه های آبخوان ها رخ داده است و آب مناسبی در دسترس آبخوان ها قرار ندارد.
این محقق حوزه مخاطرات زیست محیطی با اعلان اینکه فرونشست در اصفهان، بحرانی شده است، تصریح کرد: ولی این چنین نیست که سایر نقاط کشور با این پدیده مواجه نباشند؛ چونکه حتی استانهای گلستان، مازندران و گیلان نیز با این چالش مواجهند.
زمین لغزش ها
مدیر کل دفتر مخاطرات زیست محیطی سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی، پدیده زمین لغرش ها را از دیگر معیارهای تخریب سرزمینی دانست و در این مورد توضیح داد: تواتر رخدادهای زمین لغزش در کشور نسبت به گذشته به شدت درحال افزایش است که دلیل آن دخل و تصرف های انسانی و تغییر اراضی (از منابع طبیعی به سمت اراضی کشاورزی و از کشاورزی به ویلاسازی و جاده ها) بوده است.
وی ادامه داد: این تغییرات باعث شده اراضی بیشتر در معرض سیل و هم زمین لغزش ها قرار گیرند. همه اینها معیار تخریب سرزمینی یا بیابان زایی است؛ چون باروری اکوسیستم به مرور زمان کاهش پیدا می کند و منابع آب، خاک و هوا رو به تخریب می رود.
سدسازی های پیرامون
مدیر کل دفتر مخاطرات زیست محیطی سازمان زمین شناسی درباب پروژه های عظیم سدسازی در کشورهای پیرامونی، اظهار داشت: این روش خوبی برای حل مسائل زیست محیطی نیست؛ چونکه نتایج زیست محیطی آن متوجه همه کشورها خواهد بود.
شهبازی اشاره کرد: وقتی یک سرزمین خشک می شود، تخریب سرزمینی و گرد و غبار حاصل از آن مرز سیاسی و جغرافیایی نمی شناسد و نتایج آن مشمول کل منطقه می شود.
منبع: golesepid.ir
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب