ذهن آگاه راهی برای نجات محیط زیست
به گزارش گل سپید، اصفهان یک پژوهشگر محیط زیست اظهار داشت: باید بدانیم که فهمیدن با دانستن یا آگاهی متفاوت می باشد و در این مورد فهمیدن برتر از دانستن است. «ذهن آگاه بودن» به این معناست که بدون قضاوت و به صورت کامل در زمان و لحظه وجود داشتنمان را حس نماییم. در واقع، نداشتن قضاوت است که سبب می شود انسان نسبت به محیط اطراف خود آگاهی بهتری پیدا کند.
دومین جلسه از سلسله نشست های پویش «ادبیات و محیط زیست» با عنوان «ذهن آگاه؛ راهی برای نجات محیط زیست»، شامگاه دوشنبه، ۸ خردادماه، توسط معاونت فرهنگی جهاد دانشگاهی اصفهان برگزار گردید. این جلسه در دو بخش «روانشناسی و محیط زیست» با صحبت های مانا تنهایی، پژوهشگر محیط زیست، و معرفی کتاب «بوم شناسی تخیلات کودکی است» با ارئه محمدرضا رهبری، نویسنده و معاون فرهنگی جهاد دانشگاهی اصفهان برگزار شد.
در این جلسه مانا تنهایی، پژوهشگر محیط زیست، به اهمیت و تأثیر انسان ها بر محیط زیست تصریح کرد و اظهار داشت: انسان ها و محیط زیست از هم جدایی ناپذیرند و این ارتباط به نوع تعامل انسان با محیط زیست بستگی دارد. زمانی ما می توانیم یک محیط زیست سالم داشته باشیم که انسان هایی با آرامش خاطر داشته باشیم، در این صورت است که حیات و زیست زیبا برای انسان ها موضوعی مهم خواهد بود و این اتفاق میسر نمی شود مگر این که همه با هم در کنار هم، همراه و هم جهت باشیم.
این پژوهشگر محیط زیست به اهمیت و تفاوت دیدگاه افراد در حرفه ها و نقش های متعدد در این کره خاکی اشاره نمود و اظهار نمود: نگاه افراد و به تبع آن تاثیری که آنها در نقش های متعدد مانند یک کارگر، پزشک، کشاورز، استاد دانشگاه یا نقش های دیگر بر محیط زیست می گذارند، متفاوت می باشد. اگر ما انسان ها نگاهمان به حوزه محیط زیست را کمی تغییر دهیم و عمیق تر به این مورد نگاه نماییم، برای این کار تصور نماییم اگر کارگر بودیم و یا اگر کشاورز بودیم چه تاثیری می توانستیم بر محیط زیست بگذاریم. امکان دارد برای یک نفر، محیط زیست در یک گل یا درخت خلاصه شود، در حالیکه امکان دارد برای فرد دیگری، تمام این کره خاکی محیط زیست قلمداد شود.
تنهایی در صحبت هایش به اهمیت آگاهی انسان ها پرداخت و افزود: لازمه آگاهی داشتن و آگاه بودن اینست که سیستمی وجود داشته باشد تا اطلاع رسانی را تسهیل بخشد و داشتن یک سیستم آگاهی بخش مستلزم اینست که ما وظیفه خویش را بعنوان یک انسان بدانیم؛ اگر ما خودمان را بشناسیم، قادر خواهیم بود محیط اطراف مان را هم بشناسیم.
وی ضمن مطرح کردن اهمیت این مورد که مهم می باشد بدانیم یک سری عادات و رفتارهای روتین زندگی ما را شکل می دهند یا یک نگاه پویا، اضافه کرد: برای مثال اگر یک معلمی به دانش آموزان خود سفارش می کند که در مصرف کاغذ صرفه جویی کنید و از محیط خود مراقبت کنید، این سفارش ها باید در اعمال خود آن معلم نمود پیدا کند، نه تنها در سطح سفارش و عادت به گفتن باقی بماند. معلم، خود موظف است در تکلیف دادن به دانش آموزان و مراعات در مصرف کاغذ، پلاستیک یا موارد دیگر، به آن چه که می گوید عمل کند.
این پژوهشگر مفهوم «ذهن آگاهی» را تشریح کرد و اظهار داشت: «ذهن آگاهی» یا «Mindfulness»، روش یا علمی است که به صورت سکولار عمل می کند؛ این سکولار بودن به این معناست که فارغ از دین، معنویت، سن، جغرافیا و نژاد است. ذهن آگاهی از دو قسمت، ذهن و آگاهی تشکیل شده؛ ذهن آن چیزی است که فعل و انفعالات شیمیایی و الکتریکی را بعنوان یک پیام تحلیل و بررسی می کند و سپس آنرا به هیجان، حافظه، تصمیم گیری، قضاوت، یادگیری، حل مساله، احساس و به صورت کلی به تمام آن چیزهایی که از ما یک انسان می سازد، تبدیل می کند.
وی در مورد مفهوم واژه «آگاهی» اضافه کرد: باید بدانیم که فهمیدن با دانستن یا آگاهی متفاوت می باشد و در این مورد فهمیدن برتر از دانستن است. برای مثال، زمانیکه ما خواب هستیم، ذهن ما درحال انجام فعل و انفعالات است و یک سری آگاهی ها دارد، اما هوشیار نیست و ما نمی توانیم بگوییم که ذهن ما کاملا می فهمد. ما کارهای روزمره خویش را بر حسب عادت انجام می دهیم و این کارها توسط قشر بالایی مغز برای ما تکرار و سپس به سطوح دیگر مغز منتقل می شود. «ذهن آگاه بودن» یا Mindfulness بودن به این معناست که بدون قضاوت و به صورت کامل در زمان و لحظه وجود داشتنمان را حس نماییم و بفهمیم. در واقع، این نداشتن قضاوت است که سبب می شود انسان نسبت به محیط اطراف خود آگاهی بهتری پیدا کند. به تعبیری دیگر، این حالت یک نوع تجربه زیستن است.
این پژوهشگر محیط زیست افزود: ذهن از خلاء بیزار است و طبق فرآیند تکاملی که وجود دارد، ذهن می کوشد مدام خویش را توسط اطلاعاتی پر کند، دم دستی ترین و ساده ترین کاری که ذهن می تواند انجام دهد، اینست که یک سری افکار بد و منفی را بگیرد، اما ما باید یاد بگیریم که با تمرینات ذهن آگاهی، ذهنمان را با محبت، عشق و دوست داشتن پر نماییم و این مفاهیم را جایگزین افکار منفی نماییم. می گویند ذهن آگاهی راهی است برای تربیت قلب و می شود به آن گفت «دل آگاهی»، چون که ذهن ما، بدن ما و محیط پیرامون ما در یک مثلث قرار دارند که این مثلث درک ما از وجودمان و کلیت دنیا را شکل می دهد. این مثلث باید همیشه در تعادل باشد و اگر زمانی یک سوی آن گرفتار مشکل شود، ما باید تلاش نماییم به وسیله سمت های دیگر این مثلث را به تعادل باردیگر خود باز گردانیم.
وی افزود: بر مبنای آن چه که امروزه توسط علم اثبات شده است، یکی از طریق ها برای رسیدن به این تعادل، ذهن آگاهی و انجام تمرینات در ارتباط با آن است که می تواند هر سه وجه این مثلث را پوشش دهد؛ به این معنا که ذهن آگاهی به ما اجازه می دهد، بدن سالم و ذهن سالم و دنبال آن یک محیط زیست سالم داشته باشیم. زمانیکه انسان آگاه باشد، در مورد اعمالی که انجام می دهد می اندیشد و به این صورت است که هر عملی که انسان انجام می دهد در وجود او به یک صفت تبدیل می شود. تفکر بر روی دم و بازدم و توجه به آن چه که می بینیم، می شنویم، می نوشیم یا می خوریم همچون تمرینات مفید برای دست یافتن به ذهنی آگاهی است.
در این جلسه، تقی عطایی، پژوهشگر علوم تربیتی و فعال محیط زیست، در ارتباط با وظیفه افراد در برابر آب و خاک، اظهار داشت: در درجه اول ما باید ببینیم بعنوان یک انسان چه می خواهیم؟ من بعنوان یک انسان دو راه بیشتر ندارم؛ اگر بنشینم فایده ای نخواهد داشت، پس باید حرکت کنم. حرکت اگر آگاهانه و مصمم باشد می توانم راهم را به درستی تعیین کنم و آن راه، راه انسانیت خواهد بود. مانند آن چه که در عنوان این جلسه مطرح شده « ذهن آگاهی: راهی برای نجات محیط زیست»، برای یک انسان داشتن ذهنی آگاه، می تواند یکی از طریق ها برای نجات محیط زیست باشد.
این پژوهشگر از افرادی که صدمه زننده و تخریب کننده محیط زیست هستند با عنوان «خواران» یاد کرد و اضافه کرد: این افراد پول خوان، رانت خواران، آب خواران، کوه خوران، زمین خواران، دشت خواران، بیابان خواران و حتی کویر خواران هستند! کوتاه و خلاصه بگویم که اینها قدرت پرستان و ثروت پرستانند. داشتن باغچه ای، خانه ای، ویلایی یا به صورت سرمایه و ثروت هیچ اشکالی ندارد، بلکه ثروت پرستی است که بدترین است.
او معتقد است: بر خلاف این افراد، انسان های دیگری هم هستند که دغدغه محیط زیست را دارند، این دغدغه نه از سر دوست داشتن و عقیده فرد، بلکه از سر وظیفه است، چون که در آغاز من به خودم گفتم: «من انسانم.»
در قسمت دوم این جلسه، محمد رضا رهبری، معاون فرهنگی جهاد دانشگاهی اصفهان، به معرفی کتاب «بوم شناسی تخیلات کودکی»، پرداخت. این کتاب شامل مجموعه مقالاتی است که توسط ناهید رضازاده، ترجمه و توسط انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد انتشار یافته است.
وی با اعلان اینکه زمانی جامعه ما هم در زمینه مدرسه های طبیعت فعالیتهایی را داشته، به معرفی خانم ادیت کاب بعنوان یکی از افرادی که پیشنهاد دهنده شکل گیری این مدرسه ها بوده، پرداخت و خاطرنشان کرد: این فرد کسی بوده که تلاش می کرد کودکان را به طبیعت نزدیک کند و در این حوزه هم مطالعه ای داشته است. من نه بعنوان یک متخصص، بلکه بعنوان جستجوگری که در حیطه کودکان فعالیتهایی داشته ام، در کاوشهای خود با این فرد آشنا شدم و سپس به این مجموعه مقاله دست یافتم.
رهبری با ذکر این نکته که این کتاب در سال ۱۹۷۷ توسط ادیت کاب تالیف و اخیرا به زبان فارسی ترجمه شده است، افزود: این کتاب شامل دو بخش می شود؛ بخش اول به معرفی، نقد و بررسی مقاله مربوط می شود و بخش دوم شامل خود مقاله می شود.
این نویسنده در باب اهمیت تجربه عمیق طبیعت توسط کودکان و تأثیر آن بر ادراک و سلامت روانی آنان در بزرگسالی، اشاره کرد: زمانیکه کودک با یک پدیده مواجه می شود هم گرفتار شگفتی می شود و هم قصه آن پدیده را می گوید و از آن صحبت می کند. در این خصوص، نویسنده با مطرح کردن این پرسش که آیا استعدادهای آدمی حاصل تخیلات دوران کودکی اوست یا خیر، این نکته را بیان می کند که اگر کودک را به طبیعت نزدیک نماییم و ارتباط مستمری میان او و طبیعت شکل بگیرید، وی در آینده به لحاظ کاری و سلامت روانی فردی موفق خواهد بود، چون که جهان طبیعت و نیروهای درونی انسان، سبب تقویت تخیلات و سلامت روانی فرد در بزرگسالی می شوند.
رهبری اضافه کرد: مطالعات ادیت کاب شامل دو بخش می شود؛ در قسمت اول، او خود کودکان را مورد مطالعه قرار می دهد و در قسمت دیگر زندگینامه ۳۰۰ الی ۴۰۰ نخبه را در سراسر جهان بررسی و تحلیل می کند تا متوجه شود کودکی این افراد چگونه گذشته است. در نهایت، او به این نتیجه می رسد که موفقیت افراد نخبه در بزرگسالی، حاصل تماس و ارتباط دوستانه این افراد با طبیعت در کودکی بوده است. در واقع، ارتباط با طبیعت سبب شکل گیری تخیل قوی در افراد می شود و همین مساله سبب می شود افراد در بزرگسالی رویاهای بزرگتر و تخیل قوی تری داشته باشند و در کار و زندگی افراد به افراد موفق تری تبدیل شوند.
این پژوهشگر اشاره کرد: زندگی نویسنده کتاب «بوم شناسی تخیلات کودکی»، زندگی جالبی است، وی در زندگی گرفتار سختی و بیماری می شود، اما با این وجود به تلاش ادامه می دهد و حتی همین شرایط سخت سبب می شود او دقیق تر و در طولانی مدت به مطالعه خود مشغول شود. این نویسنده در دهه ۲۰ مطالعه خویش را آغاز و در سال ۵۹ میلادی مقاله را منتشر می کند.
معاون فرهنگی جهاد دانشگاهی اصفهان با اعلان اینکه از دست دادن رابطه با طبیعت یک معامله دو سر باخت است، افزود: در واقع، تاملات فلسفه نویسنده منجر به نظریه هایی می شود و جالب این که می بینیم حتی انسان شناسان در بحث محیط زیست کار می کنند و سرانجام می رسیم به مبحث مدارس طبیعت. ادیت کاب اعتقاد دارد که ما کودک را در کلاس می بریم و با این کار ما جوان ها را از دست می دهیم، چون که رابطه آنها با طبیعت کم می شود و وقتی که رابطه آنها با طبیعت کم شود، بشکلی ما تخیلاتشان را از بین می بریم و سرانجام، نتیجه این کار این خواهد شد که آنها میراث خویش را در محیط زیست حفظ نخواهند کرد. به عبارتی، تجربه طبیعت به رشد فیزیکی، رشد احساسی و رشد عاطفی و اخلاقی منجر می شود و تفکر انتقادی کودکان با حضور در طبیعت برای حل مساله رشد پیدا می کند. بعلاوه، تاکید نویسنده بر روی دوره سنی ۶ تا ۱۱ سال است، چونکه در این دوره سنی، آگاهی از بدن بیشتر است و این آگاهی از بدن می تواند به آگاهی از محیط زیست منجر شود.
وی با تکیه بر این که کودک به چه و کجا نمی اندیشد، بلکه به چگونگی و چرایی می اندیشد، به تشبیهی که در این کتاب میان کودک و شاعر ذکر شده است، اشاره و آنرا مطرح می کند: « کودک مانند شاعر، ابزار خویشتن است. تمامی جسم او مملو از عواطف، هیجان ها و شهوات ناشی از لزوم های تجربه و تربیت ابزار ذهن اوست که با لذتی پرشور برای مشغولیت خلاقانه با نیروهای طبیعت به او خدمت می کند.»
منبع: گل سپید
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب